توسعه پایدار در درجه اول بر پیامدهای زیست محیطی، اکولوژیک، رشد و توسعه اقتصادی کشورها در سطح بین المللی و منطقه ای تاکید داشته و دارد. هدف اصلی این رویکرد توسعه پایدار آن است که آیندگان نیز بتوانند به نسبت نسل های حاضر از منابع طبیعی و توانمندیهای محیطی بهره مند گردنند. اصولا مناطق مرزی و حاشیه ای در مقایسه با مناطق مرکزی کشورها در فرایند توسعه ملی و منطقه ای از جایگاه ضعیفتری برخوردارند که از مهمترین دلایل این امر می توان به انزوای جغرافیایی مناطق مرزی دوری از قطبهای صنعتی اقتصادی و توسعه نیافتگی در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی اشاره نمود. ایجاد بازارچه های مرزی یکی از شناخته شده ترین روشهای توسعه اقتصادی نواحی مرزی به شمار می روند که در مواجهه با مسائل متنوع ناشی از عقب افتادگی در نواحی مذکور می توانند اثرگذار باشند. هدف از انجام این پژوهش بررسی و تبیین نقش بازارچه مرزی شهر بانه بر توسعه پایدار این شهر می باشد. روش تحقیق در این مقاله توصیفی تحلیلی بوده و تجزیه و تحلیل اطلاعات بر اساس یافته های پیمایشی و با استفاده از نرم افزار spss انجام شده و جامعه آماری جمعیت شهر بانه بر اساس داده های سرشماری سال 1385 بوده است.

جایگاه اجتماعات روستایی در فرایند توسعه پایدار از اهمیت والایی برخوردار است و بدون توجه به اهمیت جایگاه روستاها نمی توان چشم انداز روشنی جهت نیل به توسعه پایدار طراحی کرد. یکی از برنامه هایی که دولت ها در مناطق مرزی جهت توسعه این مناطق طراحی کرده اند ایجاد بازارچه های مرزی است. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش بازارچه های مرزی در توسعه روستایی مناطق مرزی به انجام رسیده است این مطالعه از نوع پیمایشی می باشد که برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز از روش اسنادی و کتابخانه ای و همچنین از ابزار پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش، ساکنان نواحی روستایی شهرستان مهران به تعداد 26535 نفر بوده که بر اساس فرمول تعیین حجم نمونه کوکران تعداد 378 نفر به روش نمونه گیری طبقه بندی شده انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند روایی پرسشنامه با اخذ نظر کارشناسان اساتید و متخصصین حوزه توسعه روستایی جغرافیا و علوم اقتصادی و پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب الفای کرونباخ به مقدار 0.76 به اثبات رسید.

مناطق مرزی دارای ویژگی های خاصی همچون انزوای جغرافیایی و دور بودن از مرکز دوری از قطب های صنعتی اقتصادی حاکمیت فرهنگ سنتی عدم توسعه در ابعاد مختلف اقتصادی سیاسی و فرهنگی و همچنین عدم امنیت پایدار می باشد. این مناطق با داشتن این ویژگی ها از نقاط حساس و استراتژیک کشور به شمار می آیند بنابراین نیازمند توجه و اعمال راهکارهایی متناسب با شرایط شان می باشند. یکی از مهمترین و شناخته ترین روش های توسعه این مناطق ایجاد بازارچه های مرزی می باشد که می تواند تحولی بنیادی در تولید اشتغال تثبیت جمعیت شهرنشین افزایش درآمد جلوگیری از قاچاق کالا و نهایتا توسعه و امنیت ایجاد نماید شهر مهران نزدیک ترین شهر مرزی کشور به پایتخت عراق و اماکن زیارتی آن بوده که امروزه به عنوان کانون فعالیت های صادراتی و تردد زوار با کشور همسابه به شمار می رود در عین حال بازارچه مرزی مهران یکی از بازارچه های فعال کشور می باشد که در سال 1382 در نقطه صفر مرزی با اهداف متفاوتی از جمله ایجاد توسعه امنیت در این منطقه شکل گرفت که امروزه دارای مزیت های مهمی همچون اشتغال زایی ارزآوری و گسترش همکاری با کشور عراق می باشد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

بازارچه های مرزی به عنوان یکی از اهرم های مهم در ایجاد اشتغال، فعالیت های اقتصادی و امنیت به خصوص مرزنشینان مطرح بوده و در طی سالهای اخیر مورد توجه برنامه ریزان و سیاست مداران قرار گرفته است. این در همین خصوص هدف این مقاله بررسی نقش بازارچه مرزی بیله سوار در امنیت اشتغال و درآمد مرزنشینان و همچنین قاچاق کالا در شهرستان بیله سوار می باشد و پی بردن به این مساله که تاثیرات مثبت و منفی بازارچه مرزی بیله سوار در زمینه امنیت اقتصادی کدامند. در این راستا مقاله جویای این سوال است که، آیا با تاسیس بازارچه مرزی بیله سوار تاثیر مثبتی در زمینه امنیت اقتصادی این شهر رخ داده است؟ روش تحقیق این مقاله توصیفی- تحلیلی می باشد و برای جمع آوری اطلاعات از دو روش مطالعات کتابخانه ای و روش میدانی استفاده شده است جامعه آماری تحقیق را بازاریان (کسبه) شهر مرزی بیله سوار تشکیل می دهند که تعداد 45 نفر از آنها به عنوان نمونه تحقیق به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند و برای تجزیه و تحلیل پرسشنامه، از آزمون t تک نمونه ای استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که بازارچه مذکور توانسته است در سطح %95 در امنیت اقتصادی شهرستان بیله سوار موفق باشد و تاثیرات مثبتی همچون، کاهش ریسک در سرمایه گذاری، افزایش اشتغال و تنوع شغلی، افزایش رفاه عمومی و کاهش قاچاق کالا را در پی داشته است ولی در زمینه درآمد برای بازاریان به دلیل کاهش سود با احداث بازارچه مرزی که سود حاصل از قاچاق را بیشتر از حال کنونی عنوان نموده اند موجب کاهش پس انداز و کاهش قدرت خرید نیازهای اساسی شده است که در این خصوص راهکارهای کاربردی ارائه شده است.

اصولا در رویکرد جدید توسعه، پایدار به عنوان راهبرد جهانی قرن بیست و یکم در نشست سران در سال 1992 در ریو مورد پذیرش قرار گرفته است. دستیابی به توسعه پایدار، امنیت فراگیر و عدالت اجتماعی می باشد. علت ضعف مناطق مرزی و حاشیه ای در مقایسه با مناطق مرکزی کشور را می توان به دلیل انزوای جغرافیایی مناطق مرزی، دوری از قطبهای صنعتی و اقتصادی و توسعه نیافتگی در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و اجتماعی و نیز افزایش همکاریهای متقابل منطقه ای اقدام به ایجاد بازارچه های مرزی نمایند. این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی و تکیه بر منابع کتابخانه ای و میدانی سعی در بررسی و تبیین نقش بازارچه های مرزی در امنیت و اثرات اقتصادی آن در توسعه پایدار نواحی پیرامون خود پرداخته شده است بر این اساس بازارچه های مرزی میلک در استان سیستان و بلوچستان به عنوان نمونه انتخاب گردید و برای تحلیل داده ها و اطلاعات از نرم افزار SPSS استفاده شده و یافته های تحقیق بیانگر این است که این بازارچه بر نواحی پیرامون خود تاثیر گذاشته است.

شهرها و روستاهای مرزی کشور به خاطر داشتن مولفه های مشترکی چون انزوای جغرافیایی، فقر محیطی، دوری از قطب های صنعتی و علمی داخلی و ضعف راه های ارتباطی در قیاس با مناطق مرکزی کشور از وضعیت اقتصادی نامطلوب و امار بیکاری بالاتری برخوردارند. این امر سبب شده است که این مناطق در چند دهه اخیر در زمره مناطق مهاجر فرست کشور قرار گیرند. که علاوه بر تخلیه مناطق مرزی که به لحاظ امنیتی و سیاسی برای یک کشور چندان مناسب نیست موجب ایجاد حاشیه نشینی و انواع نابهنجاری های اجتماعی در شهرهای بزرگ و صنعتی کشور گردیده است. یکی از راهکارهایی که به منظور توسه اقتصادی مناطق مرزی و اشتغال زایی در آن و نیز جلوگیری از روند مهاجرت مرزنشینان از سوی وزارت کشور درنظر گرفته شده است تاسیس بازارچه های مرزی کشور در نقاط صفر مرزی میان ایران و کشورهای همسایه می باشد. استان آذربایجان غربی در شمال غربی کشور که دارای مرز مشترک بین المللی با کشورهای عراق ترکیه و جمهوری خودمختار نخجوان آذربایجان می باشد با داشتن هفت بازارچه مرزی فعال نقش عمده ای را در توسعه مبادلات تجاری و فعالیت های مربوطبه صادرات و واردات کالا ها بر عهده دارد.

همزمان با رشد سریع شهرنشینی و پیچیده شدن مسائل شهری، مکان گزینی کاربری های مختلف در فضای شهری جهت تامین دسترسی راحت و مناسب شهروندان به انواع خدمات شهری از اهداف مهم برنامه ریزی شهری است. یکی از عمده مسائل مورد مطالعه برنامه ریزان شهری، مطالعه بازارها و کارکرد آنها در اقتصاد شهری است. در این میان نحوه و کارایی مکانیابی بازارچه های مرزی که مختص شهرهای مرزی کشور است، مطالعه، بررسی، برنامه ریزی و اتخاذ تدابیر اصولی را می طلبد. لذا با توجه به اهمیت موضوع و علم به آن، به نظر می رسد بازارچه مرزی شهر پاوه با توجه به معیارهای مکان یابی، در فضای مناسبی جهت ارائه مطلوب خدمات به شهروندان و گردشگران قرار نگرفته است. بر مبنای مباحث مطرح شده، نوشتار حاضر از نوع توصیفی– تحلیلی و پیمایشی است. معیارهای مورد استفاده در این پژوهش عبارتند از: ارزش نسبی زمین، مساحت، دسترسی، مرکزیت، تراکم جمعیت، شکل زمین و پتانسیل پارکینگ هدف اصلی پژوهش، بررسی مشکلات بازارچه به لحاظ مکان یابی نامناسب در وضع موجود و تعیین مکان مناسب برایبازارچه با توجه به شاخص های استاندارد مورد استفاده می باشد. بررسی های انجام شده حاکی از آن است که عدم توجه به شاخص های مطلوب مکانیابی نظیر تراکم جمعیت، سازگاری با کاربریهای همجوار، نداشتن پارکینگ و همچنین عدم برخورداری از الگوی مناسب و متناسب با نیاز گردشگران و ساکنان بومی آن، از عمده ترین عواملی است که باعث شده بازارچه مرزی شهر پاوه، با وجود داشتن پتانسیل های فراوان بویژه در زمینه جذب گردشگر، نتواند تاکنون جایگاه واقعی و مناسبی را در سطح منطقه بدست آورد و برعملکرد بازارچه و به تبع آن شهر پاوه تاثیر مثبتی داشته باشد.